Na straży granic ...
W Chojnicach w miasteczku przygranicznym była jednostka o nazwie Inspektorat Straży Granicznej w Chojnicach. Tej nazwy używało się przez wiele lat i przez to utrwaliła się ona w pamięci mieszkańców. W drugiej połowie 1938 roku zmieniono ją na Komendę Obwodu Straży Granicznej. Pod nową nazwę placówka trwała tylko jeden rok. Na placówce Z początkiem lat dwudziestych stacjonujący w rejonie Chojnic, 4 Pułk Straży Granicznej posiadał jedną placówkę w miejscowości Sterdenshof, której nazwa zachow...
Fakty i mity - leśni ludzie
Rejon działania grupy partyzanckiej dowodzonej przez J. Bińczyka. Do 1956 r. obowiązywała negatywna ocena pracy konspiracyjnej prowadzonej na Pomorzu. Zainteresowanie działalnością konspiracyjną przejawiali jedynie funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa, którzy od 1945 r. przesłuchiwali byłych członków "Gryfa". Jana Bińczyka kilkakrotnie przesłuchiwali funkcjonariusze domagając się dokumentacji "Gryfa", grożąc śmiercią. Przykładem traktowania "Gryfa" jest pu...
"A germańcy są u was?"
Wertując archiwalne wydania Słowa Powszechnego (PAX) ? pisma codziennego wydawanego w Warszawie - w wydaniu z dnia 18 lutego 1975 r., czytamy wspomnienia chojniczanina Stanisława Gierszewskiego z okresu lat 1944 ? 1945. W zapiskach na temat wkroczenia Armii Czerwonej do Chojnic czytamy: Bez paliwa ani rusz? W 1945 r. zniszczeniu powyżej 75% uległy 63 domy. Poza pierzeją północną z ratuszem, reszta zabudowy wokół rynku legła w gruzach Styczeń 1945 r. Niemcy z dnia na dzień wykazywali ...
Śladem dr Krügera
Gruppenfuhrer Otto Ivers, Jäger na drodze do Chojnic oczekują na szefa sztabu SA Viktora Lutze. Październik 1940 r. W hitlerowskim ?Reichsgesetzblatt? z 1939 r. (Dziennik Ustaw Rzeszy) na str. 2042 ukazał się ?Erlass? führera i kanclerza Rzeszy z 8 października tego roku o włączeniu do Reichu szeregu miast polskich, a wśród nich Pomorza. Z dnia na dzień narastał hitlerowski terror. Nie inaczej było w Chojnicach. Rzeźnicy typu Nehringa i Szamotulskiego, który teraz nazywał się Schamme...
Wrześniowe salwy ...
Po wysunięciu żądań terytorialnych wobec Polski w marcu 1939 r. wzrosło napięcie wśród społeczności polsko ? niemieckiej. Szczególnie zaostrzył się stosunek do ludności niemieckiej. Był on tak mocny, że na początku kwietnia miejscowi bezrobotni zgromadzeni przed chojnickim magistratem wznosili okrzyki: ?że nie chcą pracy, ale chcą bić Niemców?. Kilka dni później 7 kwietnia ogłoszony został bojkot firm niemieckich. Narastająca niechęć i wrogość wobec Polski przenosiła się na określone zach...
Ofiara zbrodni i propagandy hitlerowskiej
Kazimierz Zabłocki należał w latach międzywojennych do znanych i szanowanych obywateli miasta Chojnic. Do Chojnic przybył w 1922 roku prawdopodobnie z Wilna. Z zawodu był szoferem i w tym też charakterze pracował przez kilka lat w Starostwie Powiatowym w Chojnicach. Następnie był właścicielem jedynego w tym okresie autobusu kursującego na trasie dworzec PKP ? Stary Rynek, a w sezonie letnim Charzykowy ? Chojnice. Żona jego była nauczycielką, mieli dwoje dzieci. Zbieg okoliczności Zbieg ...
Pamiętnik Wernera Kocha
1936 do 1941 Pamiętnik Wernera Kocha Werner Koch Zapiski Wernera Kocha powiatowego szefa propagandy człuchowskiego NSDAP zostały odnalezione przypadkowo i to za sprawą chojniczanki ? Anny Stromskiej. Dzięki takiemu zbiegowi okoliczności kronika Kocha trafiła do jej syna - Zbigniewa, z którym miałem przyjemność przez kilka lat współpracować. Kartka z pamiętnika Kocha. Anna Stromska w 1945 r. pracowała w Człuchowie jak urzędniczka w referacie meldunkowym, który przeniesiono do domu Kocha. T...
Niezwykłe losy sztandaru
Franciszek Dończyk, podoficer I BS w koszarach w Chojnicach. Dariusz Wałdoch udostępniając pamiętnik z podróży po Polsce w 1930 r. Medarda Dończyka i Edwarda Machel, poinformował mnie, iż Medard był to brat Franciszka Dończyka (autora książki "Stalag XI A Altengrabow"), który to w 1939 r. ewakuował się z Chojnic i uratował sztandar 1 Batalionu Strzelców.Był zawodowym żołnierzem, miał przydział w kancelarii 1BS. O Franciszku Dończyku wspomina w swoim słowniku biogra...
Ceną było życie?
Ceną było życie? W marcu 2015 r. roku upłynęło 127 lat od urodzin jednej z najwspanialszych kobiet, jakie przeszły przez ziemię zaborską i chojnicką i chlubnie zapisały się w dziejach Chojnic - Bronisławy Stamm z Glinieckich, działaczki społecznej i niepodległościowej, ofiary hitlerowskiego najeźdźcy. Wdzięczność po niemiecku? Bronisława Stamm Urodziła się 27 marca 1887 roku w Nowem jako córka Jakuba Glinieckiego i Tekli z Lisińskich. Wyszła za mąż za Romana Stamma. wiceburmistrza Chojnic,...
Niewinna ofiara wojny
939 do 1945 Niewinna ofiara wojny Siostra Tumińska była jedną z ofiar wyzwolicieli. W Chojnicach data 14 Lutego kojarzy się nie tylko z Walentynkami. To także skojarzenie z końcem walk o oswobodzenie miasta z rąk faszystowskiego okupanta. To nie tylko ofiary wśród żołnierzy, ale także dramaty osób cywilnych. Fragment wystawy prezentowanej w Bazylice. O jednym z wielu tragicznych jego epizodów opowiada wystawa prezentowana we wnętrzu bazyliki mniejszej. Bohaterką tej opowieści jest zakonnica...
Walczyłem pod Chojnicami
Kierunki natarcia niemieckiego w Rejonie Chojnic w 1939 r. Fragment wspomnień Antoniego Tarnowskiego, który był oficerem 18 Pułku Ułanów z Grudziądza. W 1939 roku walczył pod Chojnicami. Wspomnienia udostępnił Marcin Barnowski. (...) Rankiem stanęliśmy na kwaterach we wsi Zalesie. Mnie z plutonem wypadła kwatera u gospodarza chłopa, gdzie powitano nas nadzwyczaj serdecznie. Konie otrzymały wbród siana z koniczyny, ułani mleko, ja wspaniały obiad. Stąd odwołany został do sztabu do Warszawy...
Okupacyjne wspomnienia (cz.1.)
1939 do 1945 Okupacyjne wspomnienia (cz.1.) To na tym dworcu za 40 lat miała się rozpocząć druga wojna światowa. Miejsce pracy ojca autora wspomnień. Wspomnienia spisane przez Zbigniewa Steinke, który na ich wstępie informuje: ?Piszący te słowa chciałby w tych wspomnieniach przedstawić swoje spostrzeżenia z całego okresu II wojnyświatowej, kiedy to jako młody chłopiec (11 ? letni) miał przez prawie sześć lat uczestniczyć jako obserwator w jej przebiegu?.Autor udostępnił mi te wspomnienia wr...
Okupacyjne wspomnienia (cz. 2)
1939 do 1945 Okupacyjne wspomnienia (cz. 2) Miejsce pierwszej pracy autora wspomnień. Do roboty, do roboty... Rok szkolny kończył się w ostatnich dniach marca 1942 r. Jeszcze w tym miesiącu zobowiązany zostałem do zgłoszenia się w miejscowym Arbaitsamt ? cie po odebranie nakazu pracy. Nie miałem pełnych 14 ? tu lat. Byłem chudy i mały (poniżej 150 cm i wadze ok. 40 kg). ?Aber Dienst ist Dienst? (służba, służbą ? nie ma wyboru). Zgłosiłem się więc do firmy produkującej maszyny rolnicze (Mas...
W służbie Boga
1939 do 1945 W służbie Boga Widok na kościół w Nowej Cerkwi ok. 1915 r. 17 września 2004 roku biskup pelpliński Jan Bernard Szlaga na uroczystej sesji Konferencji Episkopatu Polski oficjalnie rozpoczął proces beatyfikacyjny II grupy polskiej męczenników okresu II wojny światowej. Wśród 122 nazwisk jest również ks. Józef Mańkowski z Nowej Cerkwi k. Chojnic. Z duszpasterską posługą ? Ks. J. Mańkowski (ur. 29.06.1895 r. ? zm. ?? 1939) proboszcz parafii w Nowej Cerkwi w latach 1931 ?...
?Volkslista? przekleństwo czy konieczność?
?Volkslista? przekleństwo czy konieczność? Budynki (obecnie 31 Stycznia) ok. 1944 r., zamieszkałe przez urzędników niemieckiej administracji. Różnorodny w przyczyny i skutki problem powołania do życia na obszarze wcielonym do Rzeszy Urzędu ?Niemieckiej Listy Narodowościowej? był przez długi okres czasu od zakończenia drugiej wojny światowej prawie przemilczany. Co najwyżej marginesowe uwagi tego problemu zawierały ukazujące się od lat 60. monografie woj. gdańskiego i bydgoskiego. Można pr...
W rocznicę śmierci ?Sokoła?
1939 do 1945 W rocznicę śmierci ?Sokoła? Emil Cysweski ps. Sokół. Emil Aleksander Cysewski ? żołnierz TOW ?Gryf Pomorski? ps. ?Sokół?. Jesienią 1939 r. odbywał służbę w drugim pułku szwoleżerów Starogardzie Gdańskim, wziął udział w kampanii wrześniowej, walcząc z Armią Pomorze nad Bzurą, w Puszczy Kampinoskiej. Pod Garwolinem dowódca zdziesiątkowanego szwadronu nakazał kazał zakopać broń i pożegnał żołnierzy, dziękując za ofiarną walkę. W czasie powrotu do domu został zatrzymany pr...
"Nikt nie będzie pytał zwycięzcy, czy mówi prawdę?
"Nikt nie będzie pytał zwycięzcy, czy mówi prawdę? Niemieccy oficerowie zakwaterowani w hotelu Dworcowym. Wojna w 1939 r.dla wielu ludzi była zaskoczeniem, a przecież mieszkali nad granicą, stykali się z Niemcami, byli znajomymi czy sąsiadami przez wiele lat ... Wierzyli jednak w Polskę, w jej siłę i w to, ze Niemcy się nie odważą. Mnie optymistyczni byli strażnicy graniczni i celnicy. Oni rozpoznawali zamiary Niemców z granicznej perspektywy. Ta pozwoliła realnie ocenić nadc...
Represje i konsolidacja
1939 do 1945 Represje i konsolidacja Insygnia okupanta na chojnickim ratuszu. Aresztowania i zsyłka do obozów koncentracyjnych trwały przez cały okres okupacji. Pierwsza fala zesłania objęła aresztowanych, których nie rozstrzelano na początku wojny, w drugim etapie znaleźli się ci, którzy w 1942 r. odmówili wpisania na niemiecką listę narodowościową. W trzecim etapie znaleźli się członkowie ruchu oporu aresztowani w 1943 i 1944 r. Inną dotkliwą sankcją godzącą w polskie rodziny b...
Kadr sprzed 72 lat
1940 do 1943 Kadr sprzed 72 lat Fragment filmu pochodzi z odnalezionych taśm na strychu jednego z domów w Człuchowie. Znalazca w domu kultury dokonywał projekcji na dużym ekranie i nagrywał na kasety wideo. Filmów było znacznie więcej, jednak uległy rozproszeniu i nie wiadomo gdzie się znajdują. Gazeta wydana przez Niemców w Chojnicach. Na zachowanym fragmencie można zobaczyć hitlerowskich dostojników nie kryjących zadowolenia. Minister ogląda drogę, budynek straży granicznej, zach...
Strzały pod Męcikałem
1944 do 1944 Strzały pod Męcikałem Henryk Grabosz odznaczony m.in. ?Krzyżem Partyzanckim Virtuti Militari. kl. V?. 21 marca 1944 roku około godziny 16 mieszkańców wsi Męcikał w powiecie chojnickim poruszył huk wystrzałów, które rozbrzmiewały echem zaciekłej walki partyzantów z hitlerowską żandarmerią i formacją SS. Wybuchy wstrząsały powietrzem, a echo leśne niosło je daleko. Łoskot eksplozji był początkiem krwawej tragedii dla dziewięcioosobowej grupy partyzanckiej Tajnej Organi...
Komisja z Moskwy ...
1945 do 1945 Komisja z Moskwy ... Emocje związane z rocznicą wyzwolenia Chojnic przez Armię Czerwoną podzieliły lokalne społeczeństwo na zwolenników jak i przeciwników nazywania tejże rocznicy wyzwoleniem, ponieważ jak ci ostatni stwierdzili: ?z okresu okupacji weszliśmy w okres zniewolenia?. W tym kontekście interesujące wydaje się sprawozdanie pełnomocnika na powiat Chojnice za czas od 8 marca do 13 marca 1945 r.(akta nr. 169, 170 i 171 / 45) w którym m.in. czytamy: Po prośbie? Zn...
Cmentarz wojenny żołnierzy radzieckich w Chojnicach.
W niedzielę 9 maja 2010 r. w całej Polsce miała miejsce akcja zapalania zniczy na cmentarzach żołnierzy radzieckich. Nie inaczej było w Chojnicach. W ten sposób uczczono pamięć poległych żołnierzy, a nie totalitaryzm - jak to w ostatnich latach interpretują niektórzy. Cmentarz wojenny żołnierzy Cmentarz wojenny żołnierzy Armii Radzieckiej w Chojnicach został założony w 1946 r. Po ekshumacji pierwszy pogrzeb odbył się w grudniu tegoż roku, następne w 1949 r. Ostatni pochowek miał miejsce w...
