Krypta ze szczątkami Hermana Hana w Bazylice Mniejszej miała być atrakcją dla mieszkańców i turystów, sęk w tym, że mimo poszukiwań na pochówek malarza nie natrafiono. Póki co kryptę przekopali archeolodzy z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Łódzkiego, których baza badawcza mieści się w Białych Błotach. Krypta ma około 6 metrów długości.
Początkowo ks. dziekan Jacek Dawidowski wchodził do niej przez niewielkie okno znajdujące się w murze świątyni od strony kościoła gimnazjalnego. Prace poszukiwawcze nabrały kolorów po znalezieniu ludzkich szczątek oraz fragmentów trumny. Wówczas do pracy przystąpili archeolodzy. Nieuniknione stało się rozkucie posadzki i tym samym przywrócenie pierwotnego wejścia do krypty, które najprawdopodobniej zostało zamurowane tuż po II wojnie światowej. Archeolog Maciej Trzciński ostrożnie podchodzi do stwierdzenia, że znalezione szczątki należą do Hermana Hana, wybitnego malarza z przełomu XVI - XVII wieku związanego z Chojnicami i Bazyliką Mniejszą, którego ciało najprawdopodobniej pochowane zostało właśnie pod chojnicką świątynią.
- Osobiście w to wątpię ? mówi Trzciński. ? Z pewnością znaleziona krypta jest miejscem pochówku. Kogo? Dziś jeszcze trudno na to pytanie odpowiedzieć. Wiadomo, że pochowanie w takim miejscu było zaszczytem. Znalezione ludzkie kości i czaszki pochodzą prawdopodobnie z XVII ? XVIII wieku. Boję się jednak powiedzieć, że należą one do Hermana Hana.
Kim był?
Urodził się w Nysie na Śląsku w lipcu 1574 roku. Jego ojciec, Herman, również malarz zapewne był jego pierwszym nauczycielem. Kolejne nauki pobierał za granicą. Do kraju wrócił ok. 1597 roku i udał się do Gdańska. Tam założył rodzinę i w 1614 roku otrzymał obywatelstwo gdańskie, którego nie wyrzekł się nawet gdy już stamtąd wyjechał. W wieku 25 lat ?czcigodny i utalentowany malarz i portrecista? był już ojcem. Po śmierci żony wstąpił w 1604 roku w powtórny związek małżeński. Malował szczególnie dla cystersów w Oliwie i Pelplinie. Około 1610 roku Han zaczął malować ołtarz Św. Trójcy dla cysterskiego opactwa w Pelplinie. Od 1845 roku znajduje się on w kościele parafialnym w Czersku. W roku 1623 osiadł na stałe w Chojnicach. Po spisaniu testamentu w Chojnicach 18 grudnia 1627 roku zmarł na przełomie roku 1627/28. Miał wówczas 53 lata. Pochowany jest w podziemiach Bazyliki Mniejszej.
Malarz nie tylko królewski
Herman Han w swojej twórczości kładł nacisk na wartości kolorystyczne, a nie na rysunkowe. Jego sztuka zawierała syntezę jakości tradycyjnych i nowatorskich, a przede wszystkim miękki liryczny światłocień. W roku 1613 lub 1614 namalował trzy obrazy do pelplińskiego ołtarza Św. Marii Magdaleny: ?Wskrzeszenie Łazarza?, ?Śmierć św. Marii Magdaleny? i predella z ?Ucztą u Lewiego?. W predelli pozostającej pod wpływem weneckim, wyróżnia się znakomicie namalowana martwa natura. Namalował dwie serie portretów dostojników związanych z opactwem oliwskim ? fundatorów: Subisława, Sambora I, Mszczuja I, Świętopełka, Mszczuja II, Stefana Batorego, Przemysława II, Wacława II, Łokietka, Kazimierza Jagiellończyka. Równocześnie powstały dwa malowidła związane z tymi portretami: ?Chrzest Subisława i fundacja klasztoru oliwskiego? oraz ?Napad Prusów na klasztor oliwski?.
Namalował też portret Zygmunta III, który obdarzył go tytułem malarza królewskiego ?pictor regis?. W 1618 roku na zamówienie konwentu pelplińskiego namalował kilka obrazów do tamtejszego ołtarza mariackiego Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii, ze słynną predellą przedstawiającą Adorację Dzieciątka. Dzieło to było szczytowym osiągnięciem tego 40 ? letniego wówczas artysty. Posłużył się światłocieniem, czego nie dokonał żaden ze współczesnych mu malarzy w Polsce. Duży rozgłos przyniósł mu największy obraz dla wielkiego ołtarza katedry pelplińskiej ? Koronacja Najświętszej Marii Panny. Umieścił na nim postać Zygmunta III, królewicza Władysława, składającego hołd dziękczynny wraz z grupą dostojników świeckich i kościelnych. Prawdopodobnie Han wykonał również obrazy dla chojnickiej fary, kaplicy św. Anny, kościoła św. Jerzego i kościoła Augustianów, lecz dzieła te padły ofiarą pożaru w 1657 roku.
oprac. AnU, (red.) fot. archiwum. Źródła: Stromski Zbigniew, Pamięci godni. Chojnicki słownik biograficzny 1275 ? 1980, Bydgoszcz 1986. Janusz St. Pasierb, Herman Han (1574 ? 1627/28), malarz [w] Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego XVII wieku. Szkice biograficzne, Wrocław 1982.
