Grupa członków Naczelnej Rady Ludowej wybranych przez Polski Sejm Dzielnicowy; Poznań, 5 grudnia 1918. Wśród siedzących: członek Komisariatu NRL Władysław Seyda (drugi od lewej), przewodniczący NRL Bolesław Krysiewicz (czwarty od lewej), ks. Antoni Wolszlegier (piąty od lewej),
Ród Wolszlegierów zajmuje wyjątkowe miejsce w dziejach Pomorza. Udokumentowana historia rodu sięga XVI wieku. W księdze Rady Miejskiej Chojnic nazwisko Wolszlegier pojawia się już w 1547 roku.
W XIX w. cześć członków rodziny znacząco wpłyneła na życie społeczno polityczne regionu. W 1906 roku Józef Wolszlegier zostaje mianowany przez gen. Henryka Dąbrowskiego szefem intendentury dla zaopatrzenia wojsk polskich na Pomorzu. Później, bo w drugiej połowie XIX wieku, Wolszlegierów spotykamy wśród uczestników powstań niepodległościowych. W okresie Wiosny Ludów w majątku Wolszlegierów w Cołdankach gromadzono broń i wykonywano siodła dla kawalerii powstańczej. Do najwybitniejszych przedstawicieli tego rodu pod koniec XIX w. należeli bracia: Władysław i Antoni. Obaj chlubnie zapisali się w dziejach ziemi chojnickiej i całego Pomorza.
Władysław Wolszlegier urodził się w Szenfeldzie (Nieżychowice), koło Chojnic. Wykształcił się w gimnazjum chojnickim. Potem czterokrotnie reprezentował ludność polską chojnicko - tucholskiego obwodu wyborczego na sejmie Rzeszy Niemieckiej. Następnie w latach 1903- 1907 posłował z kościersko - starogardzko - tczewskiego okręgu wyborczego. Władysław Wolszlegier był zagorzałym przeciwnikiem germanizacji ludności pomorskiej. Z względu na swoje poglądy został w 1886 roku usunięty ze stanowiska wójta Szenfeldu, a prokuratura chojnicka podjęła kroki w celu aresztowania. Od więzienia uchronił go immunitet poselski. Od 1912 roku Władysław był także współzałożycielem i akcjonariuszem "Gazety Chojnickiej".
Antoni Wolszlegier urodził się 14 marca 1853 roku w Szenfeldzie. W czasie nauki w chojnickim gimnazjum założył wspólnie z przyjacielem Zenonem Frydrychowiczem, Towarzystwo Filomatów. Potem wyjechał na studia. Studiował we Wrocławiu, Innsbrucku, Monachium i Wurzburgu. Na ostatnim z uniwersytetów obronił pracę doktorską z teologii. Po uzyskaniu święceń kapłańskich powrócił na Pomorze i objął parafię w
Czersku. Pracę duszpasterską od początku zaczął łączyć z działalnością polityczną. Ożywiona działalność młodego księdza Polaka zaniepokoiła władze pruskie. W związku z tym został przeniesiony do małego miasteczka Dąbrowa na Mazurach. To jednak nie zniechęciło energicznego księdza. Postanowił zostać posłem. Cel swój osiągnął w 1893 roku. Został posłem z okręgu reszelsko - olsztyńskiego. Już w XX wieku, bo w 1917 roku został członkiem Centralnego Polskiego Komitetu Wyborczego na Rzeszę niemiecką. Ks. Antoni Wolszlegier doceniał znaczenie prasy polskiej w budzeniu świadomości narodowej w społeczeństwie polskim zaboru pruskiego. Była ona, bowiem głównym czynnikiem oddziaływania na społeczeństwo. Mając duży majątek odziedziczony po rodzicach, mógł w znaczący sposób wspomagać " kulejące" polskie wydawnictwa. Finansował wydawnictwo " Gazety Toruńskiej", brał czynny udział w zakładaniu " Gazety Gdańskiej". Udzielał także pomocy finansowej "Gazecie Olsztyńskiej". W latach 1914-1920 Antoni Wolszlegier był jednym z głównych działaczy zaboru pruskiego podejmujących działania w kierunku przygotowania tej części ziem polskich do włączenia ich do odradzającego się państwa polskiego. W latach 1918-1919 był zaangażowany w działalność Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu. Po śmierci brata Władysława objął majątek Szenfeld. Jednak po powrocie w rodzinne strony nie wycofał się z aktywnego życia publicznego. Zmarł po ciężkiej chorobie w dniu 5 I 1922 roku w Zakładzie św. Boromeusza w Chojnicach. Pochowano go na miejscowym cmentarzu.
Patriotyczne tradycje Wolszlegierów ujawniły się również w następnym pokoleniu, reprezentowanym przezWładysławę i Adama.
Władysława Wolszlegier - Obertyńska urodziła się 24 IX 1893 roku w Cołdankach. Już od wczesnych lat zajęła się nauczaniem młodzieży wiejskiej, przekazując jej swoją wiedzę z zakresu języka polskiego, historii ojczystej i śpiewu. W rodzinnych Cołdankach założyła bibliotekę Towarzystwa Czytelni Ludowych, w której organizowała różnego rodzaju odczyty i wieczornice z okazji ważniejszych rocznic narodowych. Razem z bratem kolportowała wśród okolicznego chłopstwa "Pielgrzyma" i "Gazetę Grudziądzką". Aktywnie uczestniczyła w pracach tajnego Komitetu Obywatelskiego w Chojnicach, który w grudniu 1918 roku przekształcił się w Powiatową Radę Ludową. W dniu 2 grudnia 1918 roku została delegatką na Zjazd Dzielnicowy do Poznania, gdzie aktywnie uczestniczyła w pracach komisji ds. Oświaty i Szkolnictwa. Po powołaniu Powiatowej Rady Ludowej w dniu 11 grudnia 1918 roku Władysławę Wolszlegier wybrano zastępcą prezesa. W 1919 roku została mianowana łączniczką ruchu powstańczego na Pomorze z Komendą Główną w Poznaniu. Na szczególną uwagę zasługuje działalność kulturalna Władysławy Wolszlegier. Korzystając z dobrej znajomości środowiska polskiego w Chojnicach, wystąpiła ona z inicjatywą zorganizowania towarzystwa śpiewaczego. Pomysł padł na podatny grunt, bowiem akcja, przy współpracy ofiarnych osób, powiodła się i już na początku 1919 roku odbył się pierwszy występ stworzonego przezeń chóru. Natomiast pierwsze zebranie chóru o nazwie "Lutnia" odbyło się 9 marca 1919 roku. Z powodu służbowego przeniesienia męża w 1920 roku Władysława Wolszlegier - Obertyńska przeniosła się na Kielecczyznę, a następnie do Warszawy. W czasie okupacji niemieckiej brała udział w Powstaniu Warszawskim. W czasie powstania została aresztowana i osadzona przez Gestapo w Alei Szucha. Po wojnie Władysława Wolszlegier - Obertyńska została odznaczona Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym, a w 1972 roku Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 20 listopada 1986 roku w Warszawie. Pochowano ją na Powązkach (kwatera nr 220).
Adam Wolszlegier urodził się 6 listopada 1885 roku w Cołdankach. Po ukończeniu Akademii Rolniczej w Berlinie objął zarząd rodzinnego majątku ziemskiego. Za sprawą Stanisława Łaszewskiego, późniejszego wojewody pomorskiego, włączył się w działalność Tajnej Organizacji Wojskowej Pomorza, utworzonej w celu poparcia ruchu powstańczego w Wielkopolsce. W dniu 7 stycznia 1919 roku zostaje aresztowany i osadzony w chojnickim więzieniu. Następnie zostaje przewieziony do Kostrzynia, a później do więzienia Moabit w Berlinie. Zwolniony w lipcu 1919 roku za kaucję, która wynosiła 100 tys. marek. W latach okupacji hitlerowskiej wywieziono go wraz z rodziną do obozu w Potulicach, gdzie zmarł 11 listopada 1943 roku.
Oprac K.S fot archiwum
