Ród Sikorskich

Ród Sikorskich herbu Cietrzew swój rodowód wywodzi z małej wsi leżącej na Kaszubach. Sikorscy osiedli w Prusach na Kaszubach i Pomorzu w XVII wieku. W XVIII wieku część rodziny osiadła na Kujawach, gdzie jej potomkowie posiadali wiele majątków. Dobra Wielkie Chełmy i Leśno koło Brus Sikorscy przejęli od rodziny Lewalt - Jezierskich herbu Rogala.

Ostatnimi właścicielami owych dóbr ze strony rodziny Jezierskich byli bracia Michał iAntoni. Do pierwszego z nich należały Wielkie Chełmy, do drugiego zaś Leśno. Po śmierci Michała w 1837 roku, jedynym właścicielem całości dóbr został Antoni. Antoni Jezierski nie miał potomków, a więc w 1844 roku jedyną spadkobierczynią dóbr wielkochełmskich uczynił swą siostrzenicę Annę Sikorską z domu Getzendorf -Grabowską, żonęWładysława.

Jeszcze za życia Antoniego Jezierskiego syn Władysława i Anny Sikorskich, Stefanbył dzierżawcą dóbr Wielkie Chełmy. Na mocy decyzji matki z 1848 roku został ich pełnoprawnym właścicielem. Natomiast jego brat, Paweł odziedziczył Leśno. Stefan Sikorski reprezentował niewątpliwie postępową część ziemiaństwa polskiego ówczesnych Prus Zachodnich, w swych majątkach gospodarzył z niezwykłym rozmachem podnosząc ich rentowność, co pozwoliło mu na zakup nowych posiadłości. W ten sposób ugruntował swą pozycję majątkową wśród ziemiaństwa polskiego. W skali Kaszub Sikorski należał do grupy najbogatszych, natomiast na terenie powiatu chojnickiego zajmował drugie miejsce za Władysławem Wolszlegierem z Schönfeldu (dziś Nieżychowice). Na przełomie XIX i XX wieku oraz w okresie międzywojennym najbardziej znanym przedstawicielem tego rodu na Pomorzu był Stanisław Sikorski, syn Stefana.

Stanisław Sikorski urodził się 9 II 1855 roku w Wielkich Chełmach koło Brus. Po "naukach domowych" w latach 1864-1874 zdobył wykształcenie średnie w chojnickim gimnazjum. Podczas nauki w Chojnicach zetknął się z działalnością filomatów, wśród których wiódł wówczas prym jego przyjaciel, również ziemianin, Antoni Wolszlegier z Schönfeldu. Na studia wyjechał do Niemiec. Edukację zakończył w 1880 roku w Berlinie egzaminem inżynierskim ze specjalnością budowy mostów. Wiosną 1883 roku przejął zarząd Wielkich Chełmów, które w 1887 roku stały się jego własnością. W 1888 roku poślubił Annę Łyskowską, córkę Ignacego Łyskowskiego - czołowego przedstawiciela pracy organicznej na Pomorzu. Po przejęciu Chełmów od ojca, Stanisław kontynuował prowadzoną w nich gospodarkę kapitalistyczną. Gospodarstwo traktował jak przedsiębiorstwo mające przynosić zyski. Owe zyski oraz zaciągane z wszelkich możliwych źródeł kredyty pozwoliły mu na zakup kolejnych posiadłości. Na tym polu rywalizował z Komisją Kolonizacyjną, zresztą dość skutecznie. W okresie zaboru Stanisław Sikorski był mocno zaangażowany w pracę polskich instytucji gospodarczych. W skali prowincji stał się uosobieniem gospodarności i pracowitości.

Latem 1919 roku część ziem polskich była już wyzwolona spod jarzma niemieckiego. Natomiast na ziemi chojnickiej był to okres dwuwładzy. Niemcy formalnie rządzili jeszcze ziemią chojnicką, jednak wielką rolę odgrywały już przedstawicielstwa społeczności polskiej. Przed Polakami, szczególnie działaczami społecznymi otworzyły się nieznane dotąd możliwości działania. Jednym z działaczy był właśnie Stanisław Sikorski. On to właśnie stanął do pracy w odradzającej się administracji cywilnej, oddając swoje siły i umiejętności do dyspozycji odradzającemu się państwu. 3 VII 1919 roku Stanisław Sikorski został mężem zaufania przy wydziale powiatowym w Chojnicach. Formalnie urząd komisarycznego starosty chojnickiego przejął dopiero 31 I 1920 roku. Akt ten miał miejsce ok. godziny 11- tej. Tego samego dnia ok. godziny 13- tej na Rynek

w Chojnicach wkroczyło wojsko polskie z pułkownikiem Wrzalińskim na czele, dowódcą 59 Pułku Piechoty Wielkopolskiej. Po objęciu stanowiska starosty na Sikorskiego spadło wiele obowiązków. Sprostaniu wielkiej misji historycznej nie ułatwiło mu ciężkie położenie gospodarcze odradzającego się państwa polskiego i objawiający się brak wykształconej kadry pochodzenia polskiego. Sikorski stanął przed problemem repolonizacji administracji. Jedną z jego ważnych decyzji było mianowanie komisarycznych wójtów i sołtysów pochodzenia polskiego. Tuż po odzyskaniu niepodległości rozpoczęła się również akcja związana z optowaniem - wyborem obywatelstwa przez miejscowych Niemców. Wielu z nich opuszczało ziemię chojnicką, a na ich miejsce przybywali emigranci niezmiernie uradowani faktem powrotu tego regionu do Polski. Niemcy wyjeżdżając zostawiali swe nieruchomości. Z sytuacji tej skorzystał Sikorski nabywając wówczas majątek Ostrowite. W tym czasie nabył dwa inne majątki: Radzim w powiecie tucholskim i Bawernicę w powiecie kartuskim. Jednak Stanisław Sikorski nie mógł spełnić wszystkich oczekiwań władz zwierzchnich reprezentujących ogólny interes państwa, sprzeczny w pewnych kwestiach z interesami ówczesnego powiatu chojnickiego.

Drażniącą sprawą był wówczas problem wywłaszczenia Niemców. Sikorski nie chciał wywłaszczać wszystkich Niemców, a szczególnie tych którzy od dawna zamieszkiwali ziemię chojnicką. Całe życie walczył z prawami wyjątkowymi stosowanymi przez Niemców wobec Polaków, trudno więc było wymagać od niego, by sam stosował to, z czym przez wiele lat walczył. Konsekwencją uporu Sikorskiego było to, że w III 1923 roku zwolniono go z urzędu starosty. Sikorski nie wycofał się jednak z życia politycznego. W latach 1924 - 1929 Wielkie Chełmy odwiedzali znani politycy z Romanem Dmowskim i Stanisławem Wojciechowskim na czele.  W 1926 roku, po przewrocie majowym, dziedzic Chełmów włączył się w walkę z sanacyjnym obozem Józefa Piłsudskiego, który z roku na rok zdobywał w powiecie chojnickim wielu zwolenników, o czym może świadczyć wynik wyborów do powiatu w 1930 roku. Sikorski nie wziął już jednak udziału w głosowaniu. Zmarł 29 VI 1929 roku, pochowano go na cmentarzu przykościelnym w Brusach.

Oprac. K.S. fot. arch.(red)